İş Hukuku 

4857 sayılı iş kanunu, iş hukukunun dayanaklarından bir tanesidir. Prensip olarak tazminat kanunları, icra ve iflas kanunları da iş hukuku ile ilgilidir. 

İş hukuku, çalışma hayatında barışın sağlanmasını esas alır. İşçi ile işveren, sendika ile işçi arasındaki ilişkiyi düzenler. Böylece iş dünyasında kaos çıkmasına engel olmuş olur. 

Eğer kanunların getirdiği yaptırımlar olmasaydı, iş dünyasında herkes kendi görüşüne göre adalet sağlamaya çalışacaktı. Kimse hakkını alamadığı gibi iş dünyası görevini yerine getiremez hale gelecekti.

İş Hukukunun Tanımı Nedir?

Belirli sürelerde hizmet veren işçi ile işçiden hizmet alan işverenin arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk dalına, iş hukuku adı verilir. 

İş hukukunda, iş dünyasında yer alan herkesin uymakla görevli olduğu kurallar vardır.

Yapısı gereği iş hukuku iki kısımda ele alınır. 

Bireysel İş Hukuku

İşçi sayısı 50 kişiden az olan işletmeler için bireysel iş hukuku geçerlidir. Ayrıca yıllık hasılatı elli milyon Türk Lirasını geçmeyen işletmeler de bireysel iş hukuku kapsamındadır.

Küçük ölçekte olan işletmelerde, iş hukuku kapsamında; işçi alacakları, çalışma koşulları, iş güvenliği, işverenin ücretleri, ücretlerin ödenme şartları, işe giriş ve işten ayrılma prosedürleri gibi konular söz konusudur.

Fazla mesai ve tazminat gibi konular da bireysel iş hukuku kapsamında değerlendirilir.

Toplu İş Hukuku

Anonim ve limitet şirket kategorisinde değerlendirilen şirketleri ilgilendiren iş hukukudur. 24 Haziran 2018 tarihinde 11828 sayılı KOBİ yasası kapsamında büyük şirketler: 

“İkiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 125 milyon Türk lirasını aşmayan ve bu yönetmelikte mikro işletme, küçük işletme ve orta büyüklükteki işletme olarak sınıflandırılan ekonomik birimler veya girişimler KOBİ olarak tanımlanır.”  

Olarak tanımlanmıştır.

Tanımdan da anlaşılacağı üzere, bir işletmenin toplu iş hukuku kapsamında değerlendirilebilmesi için işletmede en az 250 kişinin çalışıyor olması ve yıllık cirosunun 125 milyon Türk Lirası olması gerekir. 

Bireysel iş hukukundan farklı olarak toplu iş hukukunda sendika adı verilen kurumlar söz konusudur. Sendika, işverenle işçi arasındaki barışa destek olan sivil toplum kuruluşlarıdır. 

Çalışanların sendikal hakları, ilgili kanunlarla korunmuştur. Sendikaya üye olan işçileri, yine işçilerin seçeceği işçi temsilcileri temsil ederler. 

Sendikaya üye olan işçilerin toplu sözleşme hakları vardır. Toplu sözleşmede işçilerin özlük hakları ve alacakları yer alır.

Eğer işveren toplu iş sözleşmesine aykırı hareket ederse sendika devreye girer ve toplu iş sözleşmesine sahip olan işçilerin haklarını almak için çalışır. 

Sendikanın uyarısına rağmen işveren haksız eylemlerine devam ediyorsa, toplu iş sözleşmesi yüksek hakem kuruluna götürülür. Kurul kararını en geç 2 hafta içinde verir. Kurulun kararı toplu iş sözleşmesi hükmündedir. 

İş Hukukunun Özellikleri Nelerdir?

Anlaşmazlıklar, toplu iş sözleşmesi ve diğer konular kapsamında iş hukukun özellikleri aşağıda sıralanmıştır: 

• Dava sürecinde işçi alacakları öncelikli olarak ele alınır. 

• İşveren ile işçi arasında imzalanan iş sözleşmesinde: aylık net ücret, özlük hakları, tatil günleri, ikramiye ve tazminat gibi konular yer alır. 

• İşçiye güvenli bir çalışma ortamının hazırlanması işveren sorumluluğundadır. 

• İşçi, iş sağlığı ve güvenliği kurallarına harfiyen uymalıdır. 

• İş davalarında genel olarak işçi lehine karar verilir. 

• İş hukukunda işçinin şahsı ön plandadır. Dava konusu anlaşmazlıklarda öncelikle işçinin haklarının verilip verilmediğine bakılır. 

• İş hukukundan önce, işverenin hukuksuz uygulamalarına devlet kurumları müdahale edebilir. Mesela işçinin sigortası gerçek ücret üzerinden yatırılmamışsa, SGK kurumu işverene idari para cezası verir. Ayrıca işçinin şikayeti üzerine Çalışma Bakanlığı müfettişleri inceleme yapabilir. İnceleme sonunda mevzuata aykırı bir durum belirlenirse, işverene idari para cezası verilebilir. 

• İşverenin ihmalkârlığı yüzünden iş kazası meydana gelirse, işçi ya da işçiler işverene tazminat davası açabilirler.

Yukarıda sıralanan kuralların yanı sıra, işverenin yapmakla yükümlü olduğu sorumlulukları vardır. Bu sorumluluklar toplu iş sözleşmesinde açık bir şekilde ifade edilir. 

• İşveren işçinin ücretini her ay sözleşmede belirtilen zamanda vermek zorundadır. 

• İşveren işçilerin çalışma aletlerini çalışır durumda çalışma ortamında bulundurmak zorundadır. 

• İşveren işçilerin çalışma ortamında her türlü güvenlik önlemini almak zorundadır. 

• Her işçiye eşit davranmalıdır. 

• Doğum izni kadın çalışanlara sağlanmalıdır. 

• Her çalışanın özlük hakları tam olarak verilmelidir. Mesela resmi ve dini tatil günlerinde işçi zorla çalıştırılmamalıdır. Eğer çalışma durumu varsa, yasal fazla mesai ücreti işçilere ödenmelidir.

Eğer işveren kurallara uymayıp aynı zamanda; haksız fiillerle işten çıkarma eylemini gerçekleştirirse, işçiler işe iade davası açabilir. İşçi davayı kazandığı zaman işveren en geç 1 ay içinde işçiyi işe almak zorundadır. Eğer işveren mahkeme kararına rağmen işçiyi 1 ay içerisinde işe almazsa, tüm haklarını yasal faizi ile birlikte ödemek zorundadır. 

Toplu iş hukuku gereği işçilerin ve işverenin bir takım hakları vardır. Bu haklar: 

• İşçilerin grev yapma hakkı,

• İşverenin lokavt hakkı,

• İşçi ve işveren arasında arabuluculuk hizmetinin sağlanması,

• Hakem kurullarına başvuru yapılması,

• İşverenin haklı olarak işçileri işten çıkarabilmesi.

İşçi Alacaklarında Dava Süreçleri

Yüksek hakem kurulu kararına rağmen, işveren haksız eylemlerine devam ederse, mahkeme süreci başlar. 

Bireysel olarak işçiler işvereni mahkemeye verebilir. Ya da uzlaşma sağlamak adına arabulucu ofisine taraflar anlaşmaya çalışabilirler. 

Başka bir versiyonda, işçi çalışmıyor ve işçinin malına zarar veriyorsa, işverenin de yaptırım hakkı vardır. Mahkeme süreci bu sefer işçi için geçerli olacaktır. 

İş sağlığı ve güvenliği ve SGK kurumu konularında en çok sorunlar meydana gelmektedir.

Toplu iş hukuku ile ilgili olan sendikalar ve toplu iş sözleşmesi kanunu hakkında daha detaylı bilgi almak için, https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6356.html bağlantısını ziyaret edebilirsiniz.